Τα παρακάτω αποσπάσματα προέρχονται απο το βιβλίο "Πορταριά" του Γιάννη Τσίκρα που εκδόθηκε από το Δήμο Πορταριάς (2006) κι αναφέρονται στη λειτουργία του νηπιαγωγείου στην Πορταριά από τον 19ο αιώνα:
Οφθαλμός της Θετταλομαγνησίας η Πορταριά.
Στην Πορταριά στα μέσα του 19ου αιώνα λειτουργούν : αλληλοδιδακτικό, παρθεναγωγείο και σχολαρχείο.
Ο Μητροπολίτης Δημητριάδος Δωρόθεος Σχολάριος (1858-1870) διαθέτει ετησίως για τα σχολεία της Πορταριάς ένα υπέρογκο ποσό (5.000 γρόσια, τα μισά από τα χρήματα που διέθετε για όλη τη Μητρόπολη) για την συντήρηση του Παρθεναγωγείου Πορταριάς που ο ίδιος ίδρυσε το 1866.
Την πληροφορία μας δίνει ο δάσκαλος-ερευνητής Ηρακλής Καραγιάννης ο οποίος καταθέτει και την δικαιολογία του Δεσπότη : «Θεωρούμεν την Πορταριά οφθαλμόν της Θετταλομαγνησίας, ως την Δημητριάδα οφθαλμόν της Θεσσαλίας»[2].
Την προσφορά της Εκκλησίας στην προεπαναστατική περίοδο δεν μπορεί κανείς να την υποτιμήσει. Ο Ν. Μάγνης το 1860 γράφει : «Ο μακαρίτης παπά Χατζ΄ Αθανάσιος ηγούμενος της μονής ταύτης (ενν. Ιωάννου Προδρόμου) μ΄ έλεγεν, ότι το προετοίμαζεν (ενν. μοναστήρι), όταν έκαμνε τινάς επιδιορθώσεις, δια γυμνάσιον, αν η πατρίς μας συμπεριλαμβάνετο εις την ολομέλειαν της ελευθέρας Ελλάδος».
Ονόματα δασκάλων του τότε Σχολαρχείου Πορταριάς διασώζει ο Βαγγέλης Σκουβαράς : Κ. Χατζηδήμος, Γ. Γάκης (σχολάρχης), Ν. Νικολαϊδης, Αργ. Κανταρτζής.
Τον πρώτο μετεπαναστατικό χρόνο (1882) λειτουργούν, κατά τον Δαυίδ Αντωνίου στην Πορταριά ένα νηπιαγωγείο με 1 δάσκαλο και 43 μαθητές, ένα δημοτικό με 3 δασκάλους και 178 μαθητές, ένα παρθεναγωγείο με 2 δασκάλους και 165 μαθήτριες, ένα Ελληνικό με 2 δασκάλους και 47 μαθητές. Συνολικά τέσσερα σχολεία με 8 δασκάλους και 433 μαθητές.
Πέμπτη δηλαδή στη σειρά, μετά τον Βόλο, τη Μακρινίτσα, τη Ζαγορά και τον Άνω Βόλο – σε αριθμό μαθητών τουλάχιστον.
Ευεργέτες
Από τα χρόνια αυτά αρχίζουν να εμφανίζονται στην Πορταριά οι ευεργέτες που διαθέτουν δωρεές και κληροδοτήματα στον Δήμο Ορμινίου, αλλά και στην ιδιαίτερη τους πατρίδα (Πορταριά ή Κατηχώρι) για τη δημιουργία και συντήρηση σχολείων.
Οι Αθανασάκηδες, ο πατέρας Αθανάσιος και οι γιοι του Γεώργιος, Δημήτριος και Αλέξιος δημιουργούν και συντηρούν το Αθανασάκειο Νηπιαγωγείο και ο Νικόλαος Τσοποτός το Δημοτικό Σχολείο. Ήδη, από το 1846, ο Δημήτριος Πλατυγένης συντηρεί με την διαθήκη του το Ελληνικό Σχολείο. Αργότερα η Μαριγώ Μελάκη πλούσια μαία, ανεγείρει το Μελάκειο Παρθεναγωγείο. Τέλος, ο Δήμος Ζούλιας ιδρύει με διαθήκη του επαγγελματική σχολή.
Πέραν αυτών εμφανίζονται και οι δωρητές κληροδοτημάτων για υποτρόφους (Σφογγόπουλος) ή φροντίζουν τους άπορους μαθητές (Τσιμώνος, Χαρ. Καραγιάννη, Παν. Βασσάνης).
Πέντε σχολικά ιδρύματα
Ο Ηρακλής Καραγιάννης γράφει σχετικά :
«Το 1882 ο Ν. Πολίτης στην έκθεση του αναφέρει πέντε σχολικά ιδρύματα σε Πορταριά και Κατηχώρι, δίνοντας όμως μια θολή εικόνα της ταυτότητας τους. Με βάση την έκθεση του και στοιχεία του Δήμου Ορμινίου καταλήγουμε στην παρακάτω εκπαιδευτική εικόνα.
Α. Ελληνικό Σχολείο Πορταριάς : Συντηρείται υπό της κοινότητος εκ της δωρεάς Πλατυγένους.
Β. Πλήρες Δημοτικό Σχολείο, το οποίο από το 1883 στεγάζεται στο κτίριο που ανηγέρθη με δαπάνες Ν. Τσοποτού και που κατά την επίσκεψή του ανοικοδομούνταν.
Γ. Παρθεναγωγείο το οποίο είχε ιδρυθεί το 1866 και συντηρούνταν υπό της Κοινότητας.
Δ. Πλήρες Δημοτικό Σχολείο στο Κατηχώρι.
Ε. Νηπιαγωγείο στην Πορταριά σε ιδιόκτητη οικία, κληροδοτηθείσα, στο προαύλιο του Αγίου Νικολάου.
Το 1883 κτίζεται από τον Νικόλαο Τσοποτό διώροφο οίκημα για την στέγαση Σχολείου Αρρένων και Σχολαρχείου.
Στο υπέρθυρο μπορούμε και σήμερα να διαβάσουμε την σχετική επιγραφή του ευεργέτη :
ΝΙΚΟΛΕΩΣ ΤΣΟΠΟΤΟΥ ΜΟΥΣΩΝ ΤΟΔ ΕΔΕΙΜΑΤΟ ΔΩΜΑ
ΦΙΛΤΑΤΗ ΕΚΤΙΝΩΝ ΘΡΕΠΤΑ ΠΑΤΡΙΗ ΠΡΟΦΡΟΝΩΣ
‘833
Στην Πορταριά στα μέσα του 19ου αιώνα λειτουργούν : αλληλοδιδακτικό, παρθεναγωγείο και σχολαρχείο.
Ο Μητροπολίτης Δημητριάδος Δωρόθεος Σχολάριος (1858-1870) διαθέτει ετησίως για τα σχολεία της Πορταριάς ένα υπέρογκο ποσό (5.000 γρόσια, τα μισά από τα χρήματα που διέθετε για όλη τη Μητρόπολη) για την συντήρηση του Παρθεναγωγείου Πορταριάς που ο ίδιος ίδρυσε το 1866.
Την πληροφορία μας δίνει ο δάσκαλος-ερευνητής Ηρακλής Καραγιάννης ο οποίος καταθέτει και την δικαιολογία του Δεσπότη : «Θεωρούμεν την Πορταριά οφθαλμόν της Θετταλομαγνησίας, ως την Δημητριάδα οφθαλμόν της Θεσσαλίας»[2].
Την προσφορά της Εκκλησίας στην προεπαναστατική περίοδο δεν μπορεί κανείς να την υποτιμήσει. Ο Ν. Μάγνης το 1860 γράφει : «Ο μακαρίτης παπά Χατζ΄ Αθανάσιος ηγούμενος της μονής ταύτης (ενν. Ιωάννου Προδρόμου) μ΄ έλεγεν, ότι το προετοίμαζεν (ενν. μοναστήρι), όταν έκαμνε τινάς επιδιορθώσεις, δια γυμνάσιον, αν η πατρίς μας συμπεριλαμβάνετο εις την ολομέλειαν της ελευθέρας Ελλάδος».
Ονόματα δασκάλων του τότε Σχολαρχείου Πορταριάς διασώζει ο Βαγγέλης Σκουβαράς : Κ. Χατζηδήμος, Γ. Γάκης (σχολάρχης), Ν. Νικολαϊδης, Αργ. Κανταρτζής.
Τον πρώτο μετεπαναστατικό χρόνο (1882) λειτουργούν, κατά τον Δαυίδ Αντωνίου στην Πορταριά ένα νηπιαγωγείο με 1 δάσκαλο και 43 μαθητές, ένα δημοτικό με 3 δασκάλους και 178 μαθητές, ένα παρθεναγωγείο με 2 δασκάλους και 165 μαθήτριες, ένα Ελληνικό με 2 δασκάλους και 47 μαθητές. Συνολικά τέσσερα σχολεία με 8 δασκάλους και 433 μαθητές.
Πέμπτη δηλαδή στη σειρά, μετά τον Βόλο, τη Μακρινίτσα, τη Ζαγορά και τον Άνω Βόλο – σε αριθμό μαθητών τουλάχιστον.
Ευεργέτες
Από τα χρόνια αυτά αρχίζουν να εμφανίζονται στην Πορταριά οι ευεργέτες που διαθέτουν δωρεές και κληροδοτήματα στον Δήμο Ορμινίου, αλλά και στην ιδιαίτερη τους πατρίδα (Πορταριά ή Κατηχώρι) για τη δημιουργία και συντήρηση σχολείων.
Οι Αθανασάκηδες, ο πατέρας Αθανάσιος και οι γιοι του Γεώργιος, Δημήτριος και Αλέξιος δημιουργούν και συντηρούν το Αθανασάκειο Νηπιαγωγείο και ο Νικόλαος Τσοποτός το Δημοτικό Σχολείο. Ήδη, από το 1846, ο Δημήτριος Πλατυγένης συντηρεί με την διαθήκη του το Ελληνικό Σχολείο. Αργότερα η Μαριγώ Μελάκη πλούσια μαία, ανεγείρει το Μελάκειο Παρθεναγωγείο. Τέλος, ο Δήμος Ζούλιας ιδρύει με διαθήκη του επαγγελματική σχολή.
Πέραν αυτών εμφανίζονται και οι δωρητές κληροδοτημάτων για υποτρόφους (Σφογγόπουλος) ή φροντίζουν τους άπορους μαθητές (Τσιμώνος, Χαρ. Καραγιάννη, Παν. Βασσάνης).
Πέντε σχολικά ιδρύματα
Ο Ηρακλής Καραγιάννης γράφει σχετικά :
«Το 1882 ο Ν. Πολίτης στην έκθεση του αναφέρει πέντε σχολικά ιδρύματα σε Πορταριά και Κατηχώρι, δίνοντας όμως μια θολή εικόνα της ταυτότητας τους. Με βάση την έκθεση του και στοιχεία του Δήμου Ορμινίου καταλήγουμε στην παρακάτω εκπαιδευτική εικόνα.
Α. Ελληνικό Σχολείο Πορταριάς : Συντηρείται υπό της κοινότητος εκ της δωρεάς Πλατυγένους.
Β. Πλήρες Δημοτικό Σχολείο, το οποίο από το 1883 στεγάζεται στο κτίριο που ανηγέρθη με δαπάνες Ν. Τσοποτού και που κατά την επίσκεψή του ανοικοδομούνταν.
Γ. Παρθεναγωγείο το οποίο είχε ιδρυθεί το 1866 και συντηρούνταν υπό της Κοινότητας.
Δ. Πλήρες Δημοτικό Σχολείο στο Κατηχώρι.
Ε. Νηπιαγωγείο στην Πορταριά σε ιδιόκτητη οικία, κληροδοτηθείσα, στο προαύλιο του Αγίου Νικολάου.
Το 1883 κτίζεται από τον Νικόλαο Τσοποτό διώροφο οίκημα για την στέγαση Σχολείου Αρρένων και Σχολαρχείου.
Στο υπέρθυρο μπορούμε και σήμερα να διαβάσουμε την σχετική επιγραφή του ευεργέτη :
ΝΙΚΟΛΕΩΣ ΤΣΟΠΟΤΟΥ ΜΟΥΣΩΝ ΤΟΔ ΕΔΕΙΜΑΤΟ ΔΩΜΑ
ΦΙΛΤΑΤΗ ΕΚΤΙΝΩΝ ΘΡΕΠΤΑ ΠΑΤΡΙΗ ΠΡΟΦΡΟΝΩΣ
‘833
Μελάκειο - Αθανασάκειο
Το 1866 ιδρύθηκε το Παρθεναγωγείον Πορταριάς. Συστεγάσθηκε με το Νηπιαγωγείο Πορταριάς ως το 1902. Η μαία Μαριγώ Μελάκη με δωρεά της έκτισε ένα όμορφο κτίριο για τη στέγαση του – βρίσκονταν στην θέση του σημερινού δεύτερου πάρκινγκ μετά την πλατεία.
Ονόματα διδασκόντων που σώζονται : Ολυμπιάς Δράμεση και Αγγελική Επιφανίου, Σοφία Ζήζουλα, Αθηνά Ζούνη, Αγλαΐα Γιαννούκου, Αικατερίνη Μαγουλάκου, Βιργινία Παπαποστόλου.
Από το 1905 έως το 1907 ανεγείρεται το Αθανασάκειο Νηπιαγωγείο.
Γνωστοί νηπιαγωγοί οι Καλλιόπη Μπράνου και Κάκια Τριανταφύλλου (1915).
Στο Αθανασάκειο Νηπιαγωγείο δέσποσε για περισσότερο από ένα αιώνα η νηπιαγωγός Αντιγόνη Κατσούρα. Η Αντιγόνη Κατσούρα γεννήθηκε στην Πορταριά στα τέλη του 19ου αιώνα. Σπούδασε στο Αρσάκειο για τέσσερα χρόνια και στη συνέχεια διορίσθηκε στο αγαπημένο της χωριό. Από τα χέρια της πέρασαν εκατοντάδες πορταρίτες. Υπήρξε εποχή που φοιτούσαν στις δύο τάξεις του Νηπιαγωγείου 150 παιδιά. Δυναμική, δραστήρια, ιδιόρρυθμη αφιερώθηκε στην Εκπαίδευση ψυχή τε και σώματι. Δεν παντρεύτηκε ποτέ. Ένα δεκαοχτάχρονο «αίσθημα» που είχε την απογοήτευσε τελικά.
Διατηρούσε το σχολείο πεντακάθαρο. Τα πάντα βρίσκονταν σε τάξη. Όταν ο Ιταλός διοικητής ζήτησε να το επιτάξει η Αντιγόνη τον ρώτησε αυστηρά αλλά ευγενικά αν πιστεύει ότι μπορεί ένας τέτοιος χώρος να γίνει στρατώνας. Εκείνος της απάντησε, εξ’ ίσου ευγενικά, ότι είχε απόλυτο δίκαιο και απέσυρε το στρατό του.
Στα δύσκολα χρόνια του Εμφυλίου έσωσε κόσμο από ξυλοδαρμούς όταν καταπράυνε ή φοβέριζε όσους, από την παράταξη που πάντα υποστήριζε, είχαν άγριες διαθέσεις.
Έκανε παρέα με απλούς χωριάτες και με μορφωμένους που επισκέπτονταν το χωριό. Ελευθερόστομη, κέρδιζε τους συνομιλητές της με την ειλικρίνειά της, ό,τι κι αν έλεγε.
Συνταξιοδοτήθηκε στην αρχή της δεκαετίας του ’60. Έκτοτε έζησε στην Πορταριά, κοντά στους αγαπημένους της συντοπίτες. Πέθανε στα 82 της χρόνια. [5]
Το 1866 ιδρύθηκε το Παρθεναγωγείον Πορταριάς. Συστεγάσθηκε με το Νηπιαγωγείο Πορταριάς ως το 1902. Η μαία Μαριγώ Μελάκη με δωρεά της έκτισε ένα όμορφο κτίριο για τη στέγαση του – βρίσκονταν στην θέση του σημερινού δεύτερου πάρκινγκ μετά την πλατεία.
Ονόματα διδασκόντων που σώζονται : Ολυμπιάς Δράμεση και Αγγελική Επιφανίου, Σοφία Ζήζουλα, Αθηνά Ζούνη, Αγλαΐα Γιαννούκου, Αικατερίνη Μαγουλάκου, Βιργινία Παπαποστόλου.
Από το 1905 έως το 1907 ανεγείρεται το Αθανασάκειο Νηπιαγωγείο.
Γνωστοί νηπιαγωγοί οι Καλλιόπη Μπράνου και Κάκια Τριανταφύλλου (1915).
Στο Αθανασάκειο Νηπιαγωγείο δέσποσε για περισσότερο από ένα αιώνα η νηπιαγωγός Αντιγόνη Κατσούρα. Η Αντιγόνη Κατσούρα γεννήθηκε στην Πορταριά στα τέλη του 19ου αιώνα. Σπούδασε στο Αρσάκειο για τέσσερα χρόνια και στη συνέχεια διορίσθηκε στο αγαπημένο της χωριό. Από τα χέρια της πέρασαν εκατοντάδες πορταρίτες. Υπήρξε εποχή που φοιτούσαν στις δύο τάξεις του Νηπιαγωγείου 150 παιδιά. Δυναμική, δραστήρια, ιδιόρρυθμη αφιερώθηκε στην Εκπαίδευση ψυχή τε και σώματι. Δεν παντρεύτηκε ποτέ. Ένα δεκαοχτάχρονο «αίσθημα» που είχε την απογοήτευσε τελικά.
Διατηρούσε το σχολείο πεντακάθαρο. Τα πάντα βρίσκονταν σε τάξη. Όταν ο Ιταλός διοικητής ζήτησε να το επιτάξει η Αντιγόνη τον ρώτησε αυστηρά αλλά ευγενικά αν πιστεύει ότι μπορεί ένας τέτοιος χώρος να γίνει στρατώνας. Εκείνος της απάντησε, εξ’ ίσου ευγενικά, ότι είχε απόλυτο δίκαιο και απέσυρε το στρατό του.
Στα δύσκολα χρόνια του Εμφυλίου έσωσε κόσμο από ξυλοδαρμούς όταν καταπράυνε ή φοβέριζε όσους, από την παράταξη που πάντα υποστήριζε, είχαν άγριες διαθέσεις.
Έκανε παρέα με απλούς χωριάτες και με μορφωμένους που επισκέπτονταν το χωριό. Ελευθερόστομη, κέρδιζε τους συνομιλητές της με την ειλικρίνειά της, ό,τι κι αν έλεγε.
Συνταξιοδοτήθηκε στην αρχή της δεκαετίας του ’60. Έκτοτε έζησε στην Πορταριά, κοντά στους αγαπημένους της συντοπίτες. Πέθανε στα 82 της χρόνια. [5]
